Masa Üstü Yayıncılık Terimleri & Donanım (Çevre Birimleri)
Bilgisayar nedir? : Verilerin üstünde işlem yaparak bunları okunabilir ve görüntülenebilir hale getiren teknolojik makineler.
Bilgisayardan Baskıya Sistemleri : Bu sistemde bilgisayarda hazırlanan bir iş, direk olarak kalıba potlanır ve arkasından baskıyı gerçekleştiren bir sistemdir. Bunun kolaylığı montaj ve kalıp hane probleminin kaldırmaktır.
CCD : (Charged Coupler Device - Yüklü Kuplaj Aygıtı) CCD, tarayıcılar ve dijital kameralar gibi cihazlarda ışığı ölçmek için kullanılan elektronik bir aygıttır.
Dijital Fotoğraf Makinesi (giriş ünitesi) : Resimleri kendi bünyesinde direk sayısallaştırabilen ve bu görüntüleri bilgisayar ortamına aktarabilen fotoğraf makinesi çeşidi. Bu sistemde fotoğraf filmi ve film banyo işlemleri yoktur. Görüntüler doğrudan fotoğraf makinesinin hard diskine ya da hafıza kartına yazımlanır. Buralardaki görüntüler kişisel bilgisayarlarda yeniden düzenlenip baskıya hazırlanabilir.
Harici kayıt birimi (SCSI, CD-w - çıkış ve giriş ünitesi) : Sabit disk gibi bilgileri hafızasında tutabilen fakat sabit olmayıp taşınabilen ve başka bir bilgisayara bağlanabilerek bilgi aktarmada yardımcı olan araçlardır. SCSI (skazi) taşınabilen bir harddisk formunda iken, CD-Writer, bilgileri compact diske (CD) yazarak, kopyalanmasını ve taşınabilerek diğer bilgisayar ortamlarına aktarılmasını sağlar.
Klavye (girdi ünitesi) : Bilgisayarda, daktilo gibi yazı yazıp, resimler üzerinde ve veriler üzerinde değişiklik yapmanıza olanak tanıyan bir donanım parçası.
Modem (çıkış ve giriş ünitesi) : Bilgisayarın Internet gibi iletişim ağlarına bağlanarak diğer kişisel bilgisayarlara veri göndermesini veya onlardan veri almasını sağlayan; bilgisayarın sayısal sinyallerini telefon sinyaline, telefon sinyallerini de sayısal sinyallere çeviren aygıt.
Monitör (çıktı ünitesi) : Bilgisayardaki verileri görüntülemeye yarayan araç.
Mouse (fare - girdi ünitesi) : Bilgisayar yazılımlarında seçme, kopyalama, kesme, çizme vb. gibi işlemleri yapan, bilgisayarın ünitesi. Kalem Mouse; bir nevi tarayıcı gibi işlem yapan, daha önceden çizilmiş nesnenin üstünden geçerek çizime yardımcı olan ya da elle serbest çizim yaparak görüntü oluşturmaya yarayan cihaz.
Printer (yazıcı - çıktı ünitesi) : Bilgisayar ortamında üretilen yazılı ve görsel materyallerin kâğıt üzerine aktarılmasını sağlayan dijital aygıt. Masaüstü yayıncılık donanımının en temel üyelerinden birisi… Renkli ve siyah beyaz, nokta esaslı, mürekkep püskürtmeli ve lazer sistemiyle çalışan çeşitleri vardır.
Scanner (girdi ünitesi- tarayıcı) : Yazı, saydam veya Opak fotoğraf, resim, illüstrasyon gibi görüntüleri, 0 ve 1 kodları ile sayısallaştırarak bilgisayar ortamına aktaran parça. El tarayıcıları, masaüstü tarayıcılar, flatbed tarayıcılar ve tamburlu tarayıcılar gibi çeşitleri vardır. Tamburlu tarayıcılar ve flatbed tarayıcılar, reprodüksiyon atölyelerinde daha detaylı ve kaliteli tarama yapan cihazlardır. Diğerleri ise amatör tarama işlemlerinde kullanılırlar.
Masaüstü Yayıncılık : Kitap, dergi, gazete, broşür gibi yayınları kişisel bilgisayarlarda özel yazılımlar kullanarak hazırlama yöntemi
Masa Üstü Yayıncılık Yazılımları
a) (Nokta esaslı (bitmapped) : Yumuşak ve resimsel efektler için idealdirler. Bu programda oluşturulan görüntüler pixel noktacıklarından oluşur.
b) Nesne esaslı (objectoriented) : Vektörel tabanlı programlar olarak da anılan bu yazılımlarda geometrik çizim, simge, logo ve diğer tipografik uygulamalar için gereken düzgün ve keskin kenarlı görüntüler üretilir. Bu programlar bütün imgeleri nokta yerine, çizgi ya da vektörler halinde depolar.
c) Sayısal işlem : Sayısal hesaplamaları yapabildiğimiz, tablolar oluşturabildiğimiz yazılımlar.
d) Kelime işlem : Genellikle tez, rapor, resimsiz kitaplar gibi metin ağırlıklı sayfa düzenleme çalışmalarında kullanılan yazılımlardır.
e) Sayfa mizanpaj : Dergi ve gazete gibi materyallerin sayfalarının tasarımında kullanılan programlardır.
f) Sistem Yazılımları : Masaüstü yayıncılık ile ilgili işlemlerin gerçekleştirilmesinde kullanılacak yazılım ve donanımın etkin çalışmasını sağlayan yazılımlar.
g) Donanım Yazılımları : Bunlar bilgisayarın donanımlarının sistemde çalışabilmesi için, sisteme tanıtılması ve kendi bünyesinde donanımın özelliklerini kullanabilmek için tasarlanmış yazılımları içerir. Örneğin yazıcınızı bilgisayarınıza bağlamanız yetmez, yazıcı bilgisini içeren bir programı da sisteminize yüklemeniz gerekir.
Genel Masa Üstü Yayıncılık Kavramları
Anti-aliasing : Pikselleri karıştırma yoluyla verilen yumuşatma etkisi
Baskı provası : Bir işin, basıldığı zaman nasıl görüneceğini kestirme yöntemi. Prova, son çoğaltmada kullanılacak olan gerçek kâğıt, mürekkep setleri ve görüntüleri ile çalışan baskıdan alınan bir örnektir. Digital prova sistemleri gelişmiş M.Ü.Y. donanımının bir unsuru olarak ele alınabilir.
Bellek renkleri : Doğada kolayca bulunan renkler; ten rengi tonları, mavi (gökyüzü) ve yeşil (bitkiler) gibi. Bu renklere referans renkler de denir.
Bezier eğrileri : Dört kontrol noktası kullanarak matematiksel olarak tanımlanan eğri.
Birleşik : Birleşik bir görüntü, içindeki tüm renk elemanlarını aynı anda gösterir.Grafik tasarım programında çalışırken kanalları ayrı ayrı gösterebileceğiniz gibi, hepsini birden de gösterebilirsiniz.
CEPS : (Color Electronic Publishing System - Renkli Elektronik Yayın Sistemi) Genellikle, Scitex, Linotype/Hell, Crosfield ve diğerlerinin sunduğu özel görüntü düzeltme veya rötuşlama sistemlerini anlatmak için kullanılır.
Cromalin™: Bir renk provası yaratmak için bir yöntem. Bu yöntem, sonradan lakelenerek yüksek kaliteli renk provası yaratan CMYK katmanlı hafif renk farkları kullanır.
Clip Art: Tasarımcıların kesip çıkartmaları ve tasarımlarına yapıştırmaları için kâğıda basılmış resimlemeler. Masa-üstü yayıncılıkta, clip art bir disketten kopyalanabilen ve diğerine yapıştırılabilen, kaydedilebilen elektronik resimlerdir.
Çözünürlük Nedir? : Bir görüntünün piksellerle ölçülen eni ve boyudur. Buna bağlı olarak yüksek çözünürlüklü görüntü denildiğinde çözünürlüğü, çoğaltılacağı çizgili ekranın en az iki katı olan görüntü anlaşılır.. Örneğin 150 çizgilik bir ekrana basılan 300-dpi görüntü yüksek çözünürlüklüdür. Çözünürlüğü belirlemede kullanılan ölçütler dpi, lpi ve pikseldir.
DCS : (Desktop Color Seperation) Masaüstü renk ayrımı
Descreening : Operatörün, var olan yarım ton noktalarını yok ettiği bir işlem.Basılı malzemeden bir nesne taradığınızda descreening oluşur.
Dinamik Aralık : Belli bir görüntüde bulunan en düşük ve en yüksek yoğunlukları arasındaki fark… Bu terim aynı zamanda bir tarayıcının veya dijital kameranın duyarlılığını anlatmak için de kullanılır.
Dpi Nedir? : Bir inç’teki tarama sayısıdır. Bir inç'teki tarama sayısı arttıkça görüntü daha detaylı taranır ve kalitesi de artar.(1 inch=2.54cm)dir.
Filtre : Daha büyük bir uygulamanın içinde bulunan, görüntüleri değiştirmek için kullanılabilen küçük bir uygulama. Photoshop'ta, bir görüntünün görünüşünü keskinleştirmek, bozmak veya başka bir şekilde değiştirmek için birçok değişik filtre kullanabilirsiniz.
Fraktal : Matematikçilerin bilgisayarlarda, matematiksel formüllere dayanarak yarattığı desenlere verilen ad.
Frekans : Bir yarım tonda inch başına düşen nokta sayısı. Frekans ne kadar yüksek olursa, yarım ton noktası o kadar iyi (küçük) olur.
GATF : Pittsburgh’ta bulunan The Graphic Arts Technical Foundation (Grafik Sanatları Teknik Kurumu). GATF, kar amacı gütmeyen, grafik endüstrisi için test imkânları ve standartlar sunan bir organizasyondur.
GCR : (Gray Component Replacement - Gri Bileşen Değişimi) Türkuaz, mor ve sarı tarafından oluşturulan gri tonlarının aynı miktar siyahla değiştirildiği bir işlem.
Genel Renk Düzeltmesi : Seçilmiş bir bölge yerine tüm görüntüyü etkileyen bir renk ayarı.
Gölgeler : Bir görüntünün, ayrıntı taşıyan karanlık bölgeleri.
Grayscale : Gri rengi oluşturan türkuaz, mor ve sarı miktarları.
İkili Ton (Duoton) : Farklı mürekkep renklerinden iki yarım tonu, her biri belli bir ekran açısıyla olmak üzere üst üste koyarak yaratılan bir görüntü.
Jaggies : Genellikle yüksek kontrastlı eserlerde, yazıda veya illüstrasyonlarda bulunan sivri kenarlar.
Lpi : (Lines Per Inch) İnç başına düşen satır sayısına masaüstü yayıncılıkta verilen isim. Bir lazer yazıcıdan basılacak olan fotoğraflar 75 lpi'ya kadar çıkabilmektedir. Gerçekten kaliteli ise Lpi değeri 500'e kadar çıkabilmektedir.
Madde imi sembolü : Listelerde asteriks yerine kullanılan sembol.
Piksel (Nokta) : Tek bir resim elemanı... Ekranda ya da sürekli tonlu bir görüntüde bir tek nokta, bilgisayar monitörünün görüntüleyebileceği en küçük nokta.
Densitometre : Bir sayfa üzerindeki mürekkebin yoğunluğunu veya bir görüntünün belirli bir bölgesinin yoğunluk değerlerini ölçmek için tasarlanmış bir alet.
High - key görüntü : Çok işleme maruz kalmış, soluk bir görüntü veya tarama işlemi sırasında detayları kaybolmuş bir görüntü.
HSL: (Hue, Saturation and lightness - Renk, renk doygunluğu ve aydınlık) Doyma rengin derecesini ve tonunu; aydınlık ise o renkte ne kadar beyaz olduğunu gösterir.
Import Etmek (İthal Etmek) : Bir M.Ü.Y. yazılımında üretilen bir görüntüyü, farklı bir uygulamada okumak. Mesela (A) programında üretilen bir görüntüyü uygun formatta kaydedip (B) programında okutabilmek.
Katman (Layer) : Nesnelerin, görüntünün bütününü etkilemeden, ayrı düzlemler üzerine yerleştirilip düzeltilebilmesine imkan veren bir yöntem.
Kesmek : Bir görüntünün ya da yazının seçilmiş bir kısmının çıkartıp panoya kopyalamak.
Kontrast : Bir görüntünün en parlak ve en karanlık alanları arasındaki ilişki…
Lüminans : Bir tonun, rengine veya doymasına bakmaksızın, parlaklık veya aydınlığının bir ölçüsü.
Madde imleri : Listelerdeki maddeleri sunmak amacıyla kullanılan tasarımsal semboller.
Maske : Bir nesnenin bir kısmını korumak veya yerinden çıkarmak için yaratılan başka bir nesne. Maskeyi bir şablon gibi de düşünebilirsiniz.
Nokta kazancı : Bir yarım ton noktasının, görüntünün üzerine basıldığı kâğıdın mürekkep soğutması nedeniyle genişlemesi. Gazete baskısının nokta kazancı çarpanı büyüktür, buna karşın yaldızlı kâğıtların nokta kazancı çarpanları küçüktür.
Nokta : Tek bir yarım ton elemanı.
Opak : Tüm ışığı tutan bir ton (yüzde 100 siyah). Saydam olmayan, ışığı geçirmeyen…
Ön İzleme (Preview) : Bir dokümanın yazıcıdan nasıl çıkacağını ya da ayarlanmış kâğıt tipinde nasıl gözükeceğini gösteren yazılım fonksiyonu.
Parlaklık : Baskı terimi olarak parlaklık, kâğıdın yansıtma özelliğini anlatır. Grafik tasarım porgramlarında ise her bir pikseldeki ışık miktarının bir ölçüsüdür.
Pano : Belleğin sıralı geçici depolama için kullanılan alanı. Panoya her bilgi kopyalanışında bir önceki kopyalanan silinir.
Pikselleştirme : Pikselleri ayrı ayrı görünür kılmak amacıyla, görüntünün çözünürlüğünü azaltarak sağlanan özel efekt.
Renk Ayrımı : Bir görüntüyü, baskıda çoğaltmak üzere dört işlem mürekkep renklerine çevirme işlemi.
Rötuşlama: Dijital bir görüntünün, piksel değerlerini ayarlamak için tasarlanmış araçlarla değiştirilmesi.
Saydamlık : Işığın yüzeyinden geçmesine izin veren bir malzeme üzerindeki bir görüntü; bir görüntünün altındaki görüntüleri gösterebilme yeteneği…
Screening açısı : Yarım ton noktalarının bir sayfanın üzerine yerleştirildikleri açı. Geleneksel renk ayrımlarında, dört ekran (CMYK) 30 derece arayla yerleştirilir. Değişiklik gizleme açıları yazılımla gerçekleştirilebilir.
Screening : Sürekli tonlu bir görüntünün, geleneksel matbaa makinelerinde çoğaltmak üzere yarım ton noktalara dönüştürüldüğü işlem.
Sürekli ton : Yarım ton noktaların ayrılması ve dönüştürülmesinden önceki dijital görüntü.
Substrat : Bir görüntünün üzerine basıldığı veya tasarlandığı malzeme, baskı altı malzemesi.
Swop : GATF tarafından belirlenen, renklerin standart opak kâğıtta nasıl çıktı vereceklerini tanımlayan bir standartlar kümesi. SWOP’ UN gazete kâğıtları, gloss ve kaplanmamış kâğıtlar için standartları vardır. SWOP mürekkepleri ise, o substrat üzerindeki çoğaltmalar için belirlenmiş standartlara uyar.
Şablon : Bitirilmeye hazır bir dokümanın bütün özelliklerini içeren salt okunur bir dosya. Şablonlar genelde yayınlarda isim plakaları ve adres bölgeleri gibi değişmeyen parçaları, sütun yapısı ve sayfa düzeni gibi özellikleri içerir. Şablonlar, M.Ü.Y. uygulamalarında zamandan tasarruf edilmesini sağlarlar.
Taramak : Opak ya da saydam orijinalleri, tasarımlarda kullanılabilecek sayısal dosyalara dönüştürme işlemi. Tarama işlemi amacına göre, masaüstü ya da tamburlu tarayıcılarda gerçekleştirelibilir.
Ton aralığı : Verilen bir görüntüde siyahla beyaz arasındaki ton sayısı.
Ton : Parlaklığın veya aydınlığın bir ölçüsü…
Trapping : Üst üste binmiş veya bitişik görüntülere, baskı işlemi sırasında substratta oluşan ufak kaymaları telafi etmek için yapılan ayarlar.
Type1 : Adobe'un profesyonel tasarımcılar tarafından evrensel olarak kabul edilmiş yazı tipi düzeni. Gelişmiş hizmet büroları daha çok bu yazı tipini tercih eder.
TrueType : Apple ve Microsoft tarafından üretilip tasarımcılarca evrensel olarak kabul edilmiş yazı tipi düzeni. Gelişmiş hizmet büroları daha çok bu yazı tipini tercih eder.
UCR (undercolor removal - alt renklerin çıkartılması) : İstenen gri tonunu yakalamak için yeterli siyah değerlerin bulunduğu bölgelerden değişik miktarlarda türkuaz, mor ve sarının çıkartılması.
Varsayılan Değer : Adobe Photoshop' ta araçlar, paketler ve diğer dosya tercihleri için ilk ayarlar. Prefences komutunu kullanarak varsayılan değerler değiştirilebilir.
Vektör Görüntü : İçindeki nesnelerin piksellerle değil, matematiksel olarak tanımlı oldukları görüntü.
Yarımton : Sürekli tonlu bir görüntüyü çeşitli büyüklüklerdeki bir dizi noktaya çevirme yoluyla oluşturulan bir görüntü.
Yoğunluk : Bir nesnenin, ışığı yansıtma veya soğutma yeteneğiyle ölçülen koyuluğu.
Yuvarlama Maskesi : Nesnelerin kenarlarında 'haleler' yaratarak görüntüyü keskinleştiren bir filtre. İnsan gözü, renkteki küçük değişimleri fark edecek kadar duyarlı değildir; bu işlem bu değişimleri daha görünür kılmak amacıyla arttırır.
Masaüstü Yayıncılıkta Kullanılan Format Çeşitleri : TIFF: (Tagged Image File Format - Etiketlenmiş Görüntü Dosya Formatı) Aldus Corporation tarafından bit-eşlemli görüntüleri depolamak için yaratılan bir dosya formatı.
PDF : Adobe Acrobat'ın Portable Document Format'ına (taşınabilir doküman formatı) göre düzenlenmiş dosya türleri. Bu dosyaların bütün biçim özellikleri dosyaya kaydedildiği için platformlar arası taşımada sorun olmaz.
PICT : Birçok program tarafından kullanılan bir dosya formatı. Pek çok multimedya uygulaması, ekranda grafik göstermek için PICT formatını kullanır.
JPEG : Joint Picture Experts Group tarafından yaratılmış, dosyaların orijinal boyutunu küçülten bir sıkıştırma metodu.
EPS : (Encapsulated Postscript) Grafik ve görüntü dosyalarını depolamak için Adobe sistemi tarafından geliştirilen EPSF de denilen bir dosya biçemi standardı.
Masaüstü Yayıncılıkta Renkle İlgili Kavramları
24-bit renk : Her renk kanalı (kırmızı, yeşil, mavi) için 256 renk tonu sunan renk modeli.
32-bit renk : Her renk kanalı (kırmızı, yeşil ve mavi) için 256 renk tonu ile birlikte 256 tonlu bir de maskeleme kanalı sunan renk modeli…
8-bit renk : 256 (renkli bir monitörde gösterilen minimum renk sayısı) renkli bir palet sunan renk modeli…
Ara tonlar : Siyah ve beyazın yaklaşık tam ortasında bulunan ton değerleri…
Aydınlık : Bir rengin veya tonun parlaklığının bir ölçüsü.
Çıkarmalı Renkler : (CMYK - Cyan, Magenta, Yellow, kontrast- siyah) Türkuaz, mor, sarı ve siyah baskı renklerinden oluşan renklerdir. Çıkartmalıdan kastedilen bu renkler belli % de oranları ile birleşince diğer renkleri oluşturuyor olmalarıdır. Bunlarla yapılan baskı işlemi dört renk işlemi olarak bilinir ve bir matbaa makinesinde renkli görüntüleri çoğaltmanın en çok kullanılan yoludur.
Degrade : Bir renkten veya doymadan diğerine harmanlama, geçiş.
Doyma : Bir rengin şiddetinin (doygunluğunun) ölçüsü. Örneğin pembe kırmızıdan, gökyüzü mavisi de lacivertten daha az doymuştur.
Monokrom (Tek renk) : Genellikle siyah beyaz bir monitörü belirtir, ama siyah beyaz bir görüntü için de kullanılabilir.
Nötrler : Belirgin bir renkleri olmayan gri tonları.
Pantone : Belirli renkleri tutturmak için kullanılan ticari bir renk uyumlaştırma ve mürekkep karıştırma sistemi. MÜY yazılımları pantone sistemini desteklerler.
PMS : (Pantone Matching System) Tasarımcıların renkleri numaralarla ifade etmesini sağlayan sistem.
Renk tekerleği : Değişik renkleri ve bu renklerin birbirileriyle olan ilişkilerini gösteren pasta dilimi grafiklerine benzeyen şema.Çoğu zaman renk tekerleği on renge indirgenmiştir: Başta kırmızı olmak üzere turuncu,sarı, açık yeşil, koyu yeşil, türkuaz, mavi, koyu mor
Renk uzayı : Renkli bir görüntünün tanımlanma ve depolanma biçimi. Renk uzayına örnek olarak RGB, CMYK ve Kodak YCC gösterilebilir.
RGB : (Red, Green, Blue) Red (kırmızı) , Green (yeşil), Blue (mavi) Renkli bir monitörde görüntünün gösterilmesi için kullanılan üç ana renk.
Spot Renk : (Özel Renk) CMYK sisteminin dışında (ara renk) özel olarak kullanılan mürekkep rengi. Örneğin: Pantone serisinden bir renk.
Toplamsal Renkler : (RGB - red, green, blue) Kırmızı, yeşil ve mavi ışığı anlatan bir kavram. Kırmızı, yeşil ve mavi ışık değişik yüzdelerde karıştırılınca, görünebilir renk yelpazesi oluşur. Bu renklerin her biri %100 kullanılınca beyaz ışık meydana gelir. Monitörlerde kullanılan renklerdir.
Yerel Renk Düzeltmesi : Görüntünün tamamı yerine, sadece seçilen bir kısmına yapılan ayarlama.